Openingstoespraak bij de expositie Voorbij het landschap in Galerie Mikst Media Woudrichem, 31 oktober 2015, door Merel van den Nieuwenhof.
Wandinstallatie bij Galerie Mikst media.
Ik heb Kees van de Wal jaren geleden leren kennen als schilder van landschappen. Landschappen waarin een grote mate van verstilling aanwezig was. Die landschappen heb ik langzaamaan stiller en stiller, leger en leger zien worden, totdat er een soort symbolen overbleven. Abstracte tekens herinnerden ons aan de landschappen van weleer: twee kleurvlakken, die waar ze elkaar raken een horizon lijken te vormen. Wolken werden abstractere vormen, ovalen. Zo heb ik een schilderijtje van Kees dat bij ons thuis altijd ‘de ufo boven het voetbalveld’ wordt genoemd: het zijn twee vormen boven elkaar, maar laat ons er toch nog iets landschappelijks in herkennen.
Voorbij het landschap
Maar Kees ging verder: voorbij het landschap, zoals de titel van deze expositie zo mooi luidt. Vormen die eerst naar het landschap verwezen, kwamen los van dat landschap en kwamen op zichzelf te staan. Kees keek voorbij zijn eigen horizon, door de scheidingslijn tussen twee vlakken soms verticaal in plaats van horizontaal te plaatsen, soms zelfs volledig weg te laten. Hij realiseerde zich dat het niet meer het landschap was, maar de verstilling die hem eigenlijk interesseerde.
Vormen
Het landschap is weg. Het gaat nu alleen nog over vormen. Vormen die soms vaag nog aan iets herkenbaars herinneren, maar vooral omdat wij nu eenmaal zo zijn geprogrammeerd dat we een strohalm zoeken. Voor Kees hebben de vormen geen betekenis meer, ze zíjn en ze gaan in dialoog met andere vormen waar ze naast zijn geplaatst. Of dat nu binnen het vlak van een doek is, deels daarbuiten (want sommige vormen zijn eigenwijs en komen los van het kader van het doek) of in het grotere geheel van een wand.
Dummy’s
Want Kees is niet alleen voorbij het landschap gaan kijken, maar ook voorbij het schildersdoek. Hij zoekt nieuwe combinaties, tussen vormen, maar ook tussen verschillende afzonderlijke werken. Deze zoektocht kwam voort uit het schilderen in dummy’s. Kees schilderde eerst één compositie op één pagina, maar merkte dat die pagina ook in relatie met die ernaast kwam te staan. Zo begon hij bewust dingen tegenover elkaar te plaatsen. Maar wat nou als je bladzijde 1 met bladzijde 38 wilt combineren? Dat ging natuurlijk niet. Zo ontstond zijn onderzoek naar wat een werk doet binnen een groter geheel.
Composities en installaties
Door zijn werk achter een draadzuil of in combinatie met andere werken als installatie te presenteren, biedt hij ons steeds een nieuwe kijk op zijn werk. Op zichzelf of in de context van een groep, gecombineerd met het ene werk of met het andere: steeds zien we iets nieuws in zijn werk, alsof er steeds een ander tipje van de sluier wordt opgetild.
Participeren
Het is geen onderzoek dat zich achter de schermen afspeelt, waarna ons een vaststaand eindproduct wordt gepresenteerd. Het onderzoek ís het (voorlopige) eindproduct, het werk waar wij naar kijken. Van ons als kijker wordt dan ook iets verwacht. We mogen zelfs participeren: in het boekje met 16 composities kunnen wij zelf deelnemen aan het onderzoek. Kees schotelt ons niet een door hem gekozen compositie voor, nee: wij mogen zelf de uitkomst bepalen. We mogen zelf ook even voor kunstenaar spelen en krijgen een kijkje in zijn hoofd. Enthousiast merken we dat de composities die ons aanspreken ook per dag of per stemming kunnen wisselen.
Kleinigheidje
Dat brengt mij op dit boekje, dat ik onlangs in Florence tegenkwam in een heel leuk boekenwinkeltje, waar je ook thee kon drinken. Het is getiteld ‘Bestiario Universale del Professor Revillod’. Het deed me aan jou denken, Kees, ook al lijkt het haast tegengesteld aan jouw werk. Want je stelt met dit boekje figuratieve fantasiedieren samen in zwartwit, maar het levert wel een heleboel verrassende combinaties op. En met dit kleinigheidje wil ik je van harte feliciteren met deze mooie expositie! Ik ben heel benieuwd naar de combinaties die we in de toekomst in jouw werk gaan aantreffen.
En tegen het publiek zou ik tot slot willen zeggen: laten we als we zo door de expositie lopen, proberen te kijken met de ogen van Kees. Wat doet één werk afzonderlijk en wat doet het binnen een groter geheel?